Regl, adet, aybaşı ya da latince menstrüasyon gibi adlar kadınların muayyen günlerini tanımlamak için kullanılır. Adet görme haline ilişkin sorunlara yanıt bulmak için önce adet döngüsünün nasıl oluştuğunun, yumurtlamanın nasıl olduğunun bilinmesi gerekir.
Adet, regl görme nasıl olur & Adet düzensizliği neden olur?
Regl, adet, aybaşı ya da latince menstrüasyon gibi adlar kadınların muayyen günlerini tanımlamak için kullanılır. Adet görme haline ilişkin sorunlara yanıt bulmak için önce adet döngüsünün nasıl oluştuğunun, yumurtlamanın nasıl olduğunun bilinmesi gerekir.
Oldukça karmaşık (karışık değil) olan kadın üremesinin çalışma prensibini yetişkin her kadın ve erkeğin bilmesi gerekir. Bu konuda doğru bilgilendikçe hem kadın hem erkek cinselliklerini daha bilinçli yaşayabilirler, hamileliği istedikleri zaman elde edebilirler.
Adet döngüsü ve yumurtlama nasıl oluşur?
Yumurtlama, beyinde hipotalamus ve hipofiz bezi ve yumurtalık arasındaki hassas hormon dengesi sayesinde gerçekleşir. Kadında beyin, yumurtalıklar ve rahim birbiriyle ahenk içinde çalışan üreme organlarıdır. Beyinde hipotalamus ve hipofiz bezinden salgılanan FSH LH hormonlarının etkisi yumurtalıktan her ay bir tane yumurta hücresi büyütülür. Yeni bir yumurta büyütülürken eş zamanlı olarak yumurtanın yaptığı estrojen hormonu ile rahim iç tabakası (endometrium) yani yatak dokusu oluşturulur. Adet kanaması, yumurta hücresinin atılması değil, hamile kalınmamış, eskimiş yatak dokusunun vajinadan dışarı atılması sırasında oluşan kanamadır. Adet kanamasının ilk günlerinde yumurtalıklarda yeni yumurta gelişimi hazırlıkları başlar. Folikül adı verilen su dolu kesecik içinde yeni bir yumurtanın büyüyüp olgunlaşması ortalama 14 gün sürer. Yumurta büyümesi sürecinde folikülden giderek artan miktarlarda estrojen adı verilen kadınlık hormonu yapılır. Bu hormon sayesinde kadınlar kendilerini iyi hisseder, rahim ağzı salgıları spermin geçişini kolaylaştıran özel bir yapıya döner ve rahmin iç yüzeyini kaplayan endometrium adı verilen yatak dokusu iyice gelişir.
Adet döngüsü nasıl hesaplanır?
Adet döngüsü kanamanın ilk gününden (1.gün) başlar ve sonraki adet kanamasının başladığı ilk güne kadar geçen süredir. Bu süre ortalama 28 gündür. Bir kadın yılda 13 kez adet görür yani yumurtlar. Tüm üreme hayatı boyunca 350 -400 kez bu döngü tekrarlar. Adetler arasındaki süre ortalama 28 gün olmakla birlikte, 21- 35 günleri arasında değişebilir. Döngünün ilk 5 günü (3- 7 gün de olabilir) eski rahim yatak dokusunun (endometiumun) atıldığı adet kanaması ile geçer. Diğer günlerde kanama olmaz.
Yumurta çatlaması nasıl olur?
Döngünün ortasındaki günde (14.gün) folikülün yani su keseciğinin çatlayarak yumurta hücresinin (oosit) salıverilmesine yumurtlama adı verilir. Bu olayı LH hormonunun ani artışı tetikler. Yumurta hücresinin çatlayan folikülden kurtulup tüp içine vakumlanması birkaç saat içinde gerçekleşen bir olaydır. Bu sıralarda kadınlar aynı taraf kasık bölgesinde ağrı hissedebilirler. Az miktarda vajina kanaması oluşabilir. Yumurtlamadan önceki günlerde şeffaf ve uzayan vajina salgıları oluşur. Tüpün yumurtalığa yakın ucunda özel sıvılar içinde bekletilen yumurta döllenmek üzere 24 saat bekledikten sonra döllenme oluşmamış ise yapısal bozulma gösterir. Bozulmuş yumurta hücresi fagositoz adı verilen temizlik ekibince vücudun diğer tüm ölü ve zararlı hücreleri gibi ortadan kaldırılır. Bu sırada yumurtalıkta yumurta atılan folikülden progesteron adı verilen annelik hormonu yapılmaya başlar. Döngünün 15.günde yapımı başlayan ve 21.günde en üst seviyeye çıkan progesteron hormonu sayesinde rahim yatağı embriyoyu tutmaya en elverişli hale getirilir. Döllenme olduğu takdirde rahim boşluğuna inen embriyo 19-20.günlerde kendisi için hazırlanmış yatak dokusu içine gömülür. Özel salgı ve sinyal sistemleri yoluyla yumurtlamanın gerçekleştiği folikülden (adına artık sarı cisim denilir) annelik hormonu olan progesteron yapımının devam sağlanır. Progesteron hormonu yapımı devam ettirilerek gebeliğin gelişimi desteklenmiş olur. 21.günde rahimden yumurtalığa özel sinyal gelmeyince yumurtalıktan progesteron yapımı devam etmez ve giderek azalır. 27-28.günde estorojen ve progesteron hormonlarının iyice azalması sonucunda gerekli hormon desteğinden yoksun olan yatak dokusunda bozulma başlar. Bu sırada açılan kılcal damarlardan çıkan kanla karışık bozulmuş yapıdaki yatak dokusu rahim ağzından vajina yoluyla 4-5 gün boyunca kanamalı olarak dışarı atılır.
Her ay aynı titizlikte yeniden başlayan ve devam eden, hamilelik oluşturmak üzerine kurulmuş bu döngüsel sistem gençlik çağları boyunca menopoza girinceye kadar devam eder.
Kadında üreme sisteminin döngüsel ritmi kadın hayatı boyunca ortalama 350-400 kez tekrarlar. Kendi içinde gizemli detayları olan, estrojen (kadınlık) fazı, progesteron (annelik) fazı şeklinde iki fazlı, yumurtlama – adet kanaması görme şeklindeki bu döngünün tek amacı her ay yeniden hamilelik oluşturabilme şansını yaratmaktır. Her ay yeni bir yumurta geliştirilmesi, yumurtanın döllenmesi ve oluşacak ceninin yerleşmesine uygun taze yatak dokusu oluşturması döngüsü kadının sihirli dünyasının temelidir.
Yumurtlama günü neden önemlidir?
Yumurtanın çatladığı, kesecikten dışarı atıldığı güne yumurtlama günü denir. Yumurtlama gününü anlamak kadının hamile kalmaya hazır olduğu günü belirlemek için gerekir. Yumurta atılma gününü bile kadın hamile kalmayı kendi kontrolüne alabilir. 28 gün aralıklarla, düzenli adet gören kadınların düzenli yumurtladıkları kabul edilir. Adetleri düzensiz olan ve hamile kalmak isteyen kadınların yumurtlama günlerini tahmin ederek o günlerde cinsel ilişkide bulunmaları hamile kalmalarını kolaylaştırır. Temelde haftada 3 kez düzenli seks yapan çiftlerde yumurtlama gününü belirlemenin hamile kalmayı kolaylaştırmada fazla katkısı olmamaktadır. Yumurtlama gününden 2 gün önce cinsel ilişkide bulunmanın en yüksek hamilelik şansına yol açtığı bilinmektedir.
Yumurtlama takibi yapılması gerekir mi?
Ortalama haftada 3 kez cinsel ilişkide bulunamayan ve adetleri düzensiz olan çiftlerin yumurtlama gününü önceden bilmeleri doğal yolla hamilelik şansını artırır. Düzenli olarak 28 günde bir adet gören ve haftada 3 kez düzenli cinsel ilişkide bulunan çiftlerin hamile kalma şansları çok yüksek olduğu için yumurtlama gününü takip etmelerine ve günü önceden bilmelerine ihtiyaçları yoktur.
Yumurta atılma günü nasıl belirlenir?
Yumurtlama gününün belirlenebilmesi yumurtlama sırasında meydana gelen hormonal değişikliklerin vücuttaki etkisini inceleme esasına dayanır. Yumurtlama günü adet siklusunun ortasındaki gündür. Yumurtlama öncesi birinci 14 günde yalnızca estrojen hormonu, yumurtlama sonrası yani ikinci 14 günde estrojene ilave olarak progesteron hormonu yapılır. Bu hormonların üreme kanalındaki salgılarda ve vücut ısısında yaptığı değişimlerden yararlanılır.
Vajina salgılarının incelenmesi ile yumurtlama takibi
Yumurtlama gününden 2-3 gün önce rahim ağzından başlayan ve vajina boyunca dış dudaklara kadar uzanan kaygan, yapışkan, çekince uzayan bir sıvı (mukus) oluşur. Yüksek estrojen etkisinde oluşan bu şeffaf, uzayan salgılar spermlerin yumurtaya ulaşmasını kolaylaştıracak kızak görevi görür. Bu nitelikteki vajına salgılarını gören kadın yumurtlamanın yaklaştığını anlayabilir. Yumurtlama gerçekleştikten sonra hormonlardaki değişimler sonucu salgılar şeffaf ve çekince uzama özelliğini kaybederek sarımsı ve krem kıvamına geri döner.
Eğer elinize gelen salgı yumurta akı kıvamında, beyaz renkli ve baş ve işaret parmaklarınız arasında çektikçe, yani parmaklarınızı birbirinden uzaklaştırdıkça uzama eğilimi gösteren bir özellik taşıyorsa ve vajinanızın “ıslak” olduğunu hissediyorsanız bu, yumurtlamanın çok yaklaştığını gösteren en değerli bulgulardan biridir.
Bazı kadınlar korunma yöntemi olarak mukus özelliklerine bakarlar ve yumurtlama dönemlerinde cinsel ilişkide bulunmayarak gebelikten korunmaya çalışırlar. Rahim ağzı salgılarının özelliklerini iyi bir şekilde değerlendirmeyi başaran kadınlar bu yöntemi kullanarak gebelikten korunmayı, veya doğurgan günlerini belirlemeyi başarabilirler. Hamile kalmak istemeyen çiftlerin doğum kontrolü amacıyla yumurtlama gününü belirlemeleri daimi yöntem olarak önerilmez. Yumurtlama günü belirleme hamile kalmak istemeyenler için etkin bir yöntem olarak kabul edilmez.
LH kitleri ile yumurtlama (ovulasyon) gününün belirlenmesi
20mm boyuta ulaşan folikül (içinde yumurta hücresi bulunduran su dolu kesecik) içindeki yumurta hücresinin olgunlaşması ve folikülün çatlamasında LH hormonunun ani ve hızlı yükselişi (pik yapması) tetikleyici rol oynamaktadır. LH hormonu pik seviyesine ulaştıktan 36 saat sonra yumurtanın çatladığı biliniyor. Kanda yükselen LH hormonu idrar yoluyla atılmaktadır. İdrarda LH varlığını saptamak yumurtlamanın saptanmasını sağlayabilmektedir. Bu amaçla değişik firmalar tarafından evde bireysel kullanıma uygun LH kiti idrar çubukları pazarlanmaktadır. Hamile kalmayı isteyen kadınlar yumurtlamanın yaklaştığını bu kitler vasıtası ile öğrenebilirler.
Bazal vücut ısısı ölçümü ile yumurtlamanın belirlenmesi
Yumurtlama olduktan sonra vücut ısısı önce hafifçe düşer, sonra progesteron hormonu artışıyla birlikte 0.3 ile 0.5 santigrat derece yükselmeye başlar. Bu yöntemi kullanabilmek için bazal vücut ısısı ölçmeye uygun hassas termometreye sahip olunması gerekir. Ölçümler sabah aynı saatte yataktan kalkmadan önce koltuk altından yapılarak elde edilmeli ve kayıt tutulmalıdır. Bazal ısı ölçme yöntemi gebe kalınabilecek günlerin belirlenmesinde değil, yumurtlamanın olduğu ve böylece gebe kalma ihtimalinizin nispeten düşük olduğu günlerin belirlenmesinde daha çok işe yarayabilir. Bu yöntem yumurtlamanın olup olmadığını geriye dönük olarak belirlemek için kullanılabilir. Çünkü isi yükseldiğinde zaten yumurtlama gerçekleşmiş ve hamile kalınabilir günler geride kalmaya başlamıştır.
Bazal vücut ısısının uykusuzluk, ateşli hastalıklar, yorgunluk, stres gibi olaylardan da etkilendiği ve bu durumlarda arttığı unutulmamalıdır. Bu yüzden vücut ısısı takibi çok güvenilecek bir yöntem değildir.
Progesteron hormon düzeyi ile yumurtlamanın anlaşılması
Adetin 21. Günü kanda progesteron hormonu düzeyi >7 ise 1 hafta önce başarılı bir yumurtlama gerçekleşmiş olduğu anlamına gelir. Bir hafta önce korunma yapılmayan bir ilşikide bulunuldu ise hamilelik oluştuğu 1 hafta sonra kanda BHCG veya idrar testinde belli olur.
Adet düzensizliği nedir?
Normal olarak tanımlanan adet düzeni şudur:
28 gün aralıklarla oluşan, kanamanın 5 gün devam ettiği, günlük kanama miktarı 2-3 ped kadar gerçekleşen adet düzeni normal olarak kabul edilir. Bunun dışındaki adet kanaması şekilleri düzensizlik olarak adlandırılır. Şu tür düzensizlikler olabilir:
- Sık adet görülmesi (15 ile 20 günde bir),
- Seyrek adet görme 35 günden uzun aralıklarla (2 ile 3 ayda bir),
- Adet dışı dönemlerde kanamalar görülmesi,
- Adet kanama süresinin 7 günden daha uzun olması,
- Adek kanaması gün olarak normal fakat kan kaybının çok fazla olması, normalde bir günde 2-3 pedlik kanama olurken 4-5 pedlik parçalı ve pıhtılı kanama olması durumu,
- Normalden daha az miktarda adet kanaması olması, kanamanın 3 günden az sürmesi ve 1ped ve daha az miktarda kanama olması.
Bu düzensizlik türlerinin her biri farklı hastalıklara işaret eder. O yüzden kadınların / kızların adet düzenlerini mutlaka iyi bir şekilde kayıt altına alması gerekir. Artık günümüzde akıllı telefonlarda regl takvimi için pratik uygulamalardan yararlanılıyor.
İlk adet yaşı ve menopoz yaşı nedir?
İlk adet görme yaşı ortalama 12-13’dür. Menopoza girme yaşı ortalama 48-50 dir. İlk adet görmeyi takip eden 3-4 yıl hipotalamus hipofiz aksı yeterince olgunlaşmadığı için düzenli yumurtlama olmayabilir. Menopoz öncesi 3-4 yıl yumurtalar ileri derecede zayıfladığı için hormon dengesizliği olur ve yumurta gelişimi bozulur. Hayatın bu dönemleri fizyolojik yani normal kabul edilen adet düzensizliği dönemleridir.
28 gün ara ile düzenli adet gören kadın yılda 13 kez, tüm doğurganlık çağı boyunca 350-400 kez yumurta oluşturur. Her yumurtlama sürecinin sonunda adet kanaması görülür.
Adet gecikmesi neden olur?
Kadın önce yumurtlar, 14 gün sonra adet görür. Yumurtlama olduktan sonra yumurta döllendi ve rahme yerleştiyse yani hamilelik oluştuysa adet kanaması oluşmaz. Kadının adet gecikmesi olduysa önce hamilelik testi (idrar testi) yaptırması gerekir. Bazen adet gününde vaya birkaç gün önce leke şeklinde cenin yerleşme kanaması oluşabilir, bunu adet kanaması ile karıştırmamak gerekir. Yumurtlama oluşmazsa yine adet görmez. Sonuç olarak adet gecikmesi varsa ya hamilelik vardır ya da yumurtlama süreçleri normal gitmemiştir. Hamilelik yoksa yumurtlama kusuru oluşmuştur. Kadın adet görmüşse yumurtlama olmuş ve bu yumurta döllenmemiş demektir.
Adet gecikmesi olursa ne yapılması gerekir?
Adet gecikmesi varsa önce idrarda hamilelik testi yapılmalı. Test negatif ise 1 hafta beklenir halen adet oluşmadıysa tekrar idarda hamilelik testi yapılır, yine negatif ise bir jinekoloğa başvurulmalıdır.
Yumurtlama testi yaptım, ne zaman hamilelik testi yapmalıyım?
Yumurtlama olduktan 14 gün sonra adet kanaması başlar. Hamilelik oluştuysa yumurtlama sonrası 14.günde kanda BHCG değeri 100 civarında dır. İdrarda silik test pozitiflik olur. Çatlamış yumurtada kistleşme oluştuysa hamilelik olmasa da adet gecikir. Hamilelik oluşmadıysa 14.günde genellikle adet başlar.
Adetim 35 günde bir oluyor, ne zaman yumurtlama olmuştur?
Yumurtanın büyümesi için geçen süre ortalama 14 gündür. Bu süre 20 güne uzayabilir veya 9 güne kısalabilir. Bu süredeki değişim adet görme gününe yansır. Yumurta atıldıktan sonraki luteal faz denilen ikinci dönem genellikle 14 gündür, değişmez.
35 günde bir olan döngüde yumurtlama genellikle 35-14=21.günde gerçekleşir. Bu kural değildir. Her zaman böyle olamayabilir. Ultrason takibi ile doğrulanabilir.
Adet kanaması sırasında dışarı atılan parçalar nedir?
Vajina kanaması ile dışarı atılan yumurta için hazırlanmış rahim yatağı yani endometrium dokusudur. Yanlış inanışın aksine yumurta vajinadan atılmaz. Adetten 14 gün önce yumurta karın boşluğuna düşmüş orada bozulup yok edilir. Kadınlar kan içinde yumurta atıldığını düşünürler, fakat bu yanlıştır. Kan içinde endometrium adı verilen rahim yatağı dokusudur.
Adet döngüsünün ne zamanında hamile kalınır?
Adet döngüsünün 9.günü ile 21.günleri arasında büyüyen (kaç günde büyüdüğü ultrasonla anlaşılır) yumurta çatlayıp tüp içine atıldıktan sonra 24 saat canlılığını korur. 24 saatten sonra yumurta bozulur ve yok edilir. Yumurtanın atılmadan önceki 48 saatte cinsel ilişkide bulunulması hamile kalma şansının en yüksek olmasını sağlar. Eğer, yumurta sperm ile buluşmadıysa veya döllenme oluşmazsa yumurta için oluşturulan yatak dokusu vajina kanaması şeklinde dışarı atılır. Rahim yatağının dökülmesine adet kanaması adı verilir.
Regl döneminde yani adetliyken banyo yapabilir miyim?
Adet kanamasının devam ettiği süre boyunca banyo yapılması hijyen için gereklidir. Banyo, duş şeklinde yapılmalıdır, hamam ve saunaya girilmemesi gerekir. Sıcak ortam adet kanaması miktarını artırabilir. Tansiyon düşmesine yol açabilir.
Regl döneminde yani adetliyken denize havuza girilir mi?
Adet kanamasının devam ettiği süre boyunca vajinaya tampon konularak yüzme faaliyeti rahatça yapılabilir.
Regl döneminde yani adetliyken cinsel ilişkide bulunmak sakıncalı mı?
Adet kanamasının devam ettiği süre boyunca rahim ağzı açık olduğu için mikropların rahim içine ulaşması daha kolay olur. Ayrıca kasık bölgesindeki regl ağrısı cinsel ilişki sırasında artabilir. Çiftler regl sırasında ilişkide bulunmayı deneyimlemek istiyorsa kondom kullanmaları tavsiye edilir.
Regl sırasında yapılmaması gereken bir şey var mı?
Adet kanaması yoğun ve ağrılı geçen kişilerin, kanamanın en yoğun olduğu 2.ve 3. günlerde, ağır işler ve ağır spor yapmaması daha uygun olur. Adetleri hafif ve rahat geçen kişiler için farklı bir şey yoktur. Regl döneminde rahat ve pamuklu giysiler tercih edilmesi, genital bölgenin günde bir kez intim şampuanla yıkanması hijyen açısından gerekir. Adet döneminde çok sıcak ve çok soğuk ortamlardan uzak durulması daha iyi olur. Adet döneminde ruhsal enerji düşük ise önemli kararların ertelenmesi önerilir. Adet sonrasındaki yedi gün yükselen estrojen hormonu sayesinde ruhsal enerji tekrar yükselir.
Regl ağrısı çok fazla ise ne yapılmalı?
Adet sırasında ağrınız fazla ise nefes ve gevşeme egzersizi yaparak ağrıyı odak olmaktan çıkarmaya çalışın. Parasetamol gibi hafif etkili ağrı kesicileri tercih edin. Ağrı ile baş edemediğinizi düşünüyorsanız jinekolog muayenesinden sonra naproksen gibi daha etkili ilaçları deneyebilirsiniz. Rahmin geriye doğru ters olduğu bazı kadınlarda adet kanının karın boşluğuna fazla akması nedeniyle şiddetli kasık ağrısı, bulantı kusma ve tansiyon düşmesi ile birlikte olabilir. Bu durumda mutlaka tedavi alınması gerekir.
Regl sırasında ne kadar kan kaybedilir?
Bir regl kanaması yani 3-7 gün süren adet kanaması sırasında toplam kan kaybı, ortalama 40 ml’dir. Eğer kanama çoksa, demir eksikliğine ve kansızlığa neden olabilir, bu da kişinin kendisini halsiz ve yorgun hissetmesine neden olur. Adet kanamaları 7 günden daha uzun süren, günde 3-4 pedden daha fazla kan kaybı olan ve demir eksikliği bulguları gelişen kadınların ve kızların jinekolog tarafından ultrasonla döngünün 10-12.günlerinde muayene olması gerekir.
Regl sırasında vücudda şişkinlik için ne yapılabilir?
Rregl döneminde ve regl öncesi 1 hafta içinde vücudda su tutulması ve ödem olur. Memelerde gerginlik, ruhsal hassasiyet de oluşur. Adetin 3.günü ile birlikte bu bulgular azalır. Sıvıları vücudundan atmak için günde sekiz bardak su içmek ve vücudun su tutmasına sebep olan, tuzlu ve işlenmiş gıdalarda uzak durmak gerekir.
Regl kokusu olur mu?
Adet kanının kendine özgü hafif bir kokusu olur. Regl döneminde ped değişiminin yeterli sıklıkta yapılması gerekir. Tüm beden duşu ve genital hijyen yeteri sıklıkta yapılmalıdır. Regl ile hafif bir koku oluşması doğaldır; kötü ya da tiksindirici değildir.
Ergenlikte regl her ay aynı zamanda başlamıyorsa sorun var mıdır?
İlk kez adet görmeye başlayan ve ergenliğe yeni girmiş kızların yaklaşık bir sene kadar, düzensiz regl olmaları tamamen normaldir. Beyin ve yumurtalık arasındaki hormon dengesi belirli bir olgunlaşma ile olur. Bunu vücudun yeni duruma adaptasyonu gibi düşünebiliriz. Fiziksel veya ruhsal stres de reglinin düzenli olup olmamasında etki eder. Çok hassas olan ergenlik döneminde okulla ilgili sıkıntılar, ailevi problemler, erkeklerle ilgili mevzuların hepsi regl döngüsünü etkiler. Aşırı egzersiz, aşırı hazır gıda (fast food) tüketimi, hızlı kilo alma veya hızlı kilo verme, düzensiz beslenme de regl kesintilerine yol açabilir, eğer böyle bir durum yaşıyorsanız doktorunuzla görüşmeniz gerekir. Regl kanamaları 8-10 gün ve daha fazla sürüyorsa ve çok kanama oluyorsa doktora muayene olmak gerekir.
Adet görmeme (amenore) nedeni nelerdir?
Daha önceden düzenli adet gören kadın bir zaman sonra adet görmüyorsa şunlar akla gelmelidir. Hamilelik, Stres, Erken menopoz , Aşırı kilo kaybı, Yeme bozuklukları, Aşırı egzersiz, Emzirme ve lohusalık , Ciddi sistemik hastalıklar. Adet görmeyen bir kadının mutlaka jinekolojik muayene ve gebelik testi ve hormon testlerinin yapılması gerekir.
Aşırı ve ağrılı adet kanamasının nedenleri nedir?
- Rahim miyomları ve polipleri rahimin iyi huylu urları aşırı ve ağrılı adet görmeye neden olabilir. Miyomlar büyüklüklerine ve yerleşim yerine göre kanama artışına veya ağrıya yol açarlar. Bu durumda ilaçla veya ameliyatla tedavi edilmeleri gerekir
- Endometriozis ve çikolata kistleri aşırı ve ağrılı adet görülmesine neden olabilir. Rahmin iç yüzeyini saran ve her ay adet akıntısı ile beraber vajinadan dışarı atılan endometrium dokusu, karın içinde, tüplerin ve yumurtalıkların çevresinde gelişmeye başladığı zaman “endometriozis” adı verilen hastalık ortaya çıkar. Endometriozis dokusu yumurtalık, altı sindirim sistemi, rektum ve rahim arasındaki bölge, bağırsak, fallop tüpleri ve bölgedeki diğer organlar üzerinde büyüyebilir. Endometriozis belirtileri, adet düzensizliği haricinde aynı zamanda, kramplar, cinsel ilişki esnasında ağrı, normal dışı kanama, adet dönemi öncesinde ve sonrasında ağrılardır. Çikolata kistleri ultrasonda görülür. Bu hastalık semptomlara yol açıyorsa ilaç veya ameliyatla tedavi edilir.
- İltihaplı Pelvik Hastalık aşırı ve ağrılı adet kanamasına yol açabilir. Pelvik organların iltihabı, kadın üreme organlarını topluca saran bakteriyel bir enfeksiyon çeşididir. Cinsel temas aracılığı ile vajinaya giren bakteriler, rahim ve üst genital sistemine yayılabilir. Aynı zamanda bu bakteriler düşükte doğum sırasında ve kürtaj operasyonu esnasında üreme organlarına sıçrayabilir. Belirtilerinin içerisinde adet düzensizlikleri, vajina bölgesinde kötü koku, leğen kemiği bölgesinde ve alt karın bölgesinde ağrı, ateş, bulantı, kusma, ishal ve ağır vajinal akıntı yer almaktadır. Bu enfeksiyon uygun antibiyotiklerin yeterli sürede kullanılması ile tedavi edilir.
Polikistik over adet düzensizliğinin en sık nedenidir
Polikistik yumurtalık yapısı veya polikistik over sendromunda yumurtalıklar normalden daha fazla androjen (erkeklik hormonu) üretir. Böylece içi sıvı dolu çok sayıda küçük kistler meydana gelir. Yüksek oranda androjen, yumurtaların büyütülmesi ve gelişmesine engel olur. Sonuçta kısır döngü oluşarak yumurtanın atılması (ovülasyon) gerçekleşemez. Bu durum daha çok obezite, kısırlık, aşırı kıllanma (hirsutizm) ile beraber görülür. Adetler seyrek aralıklarla olur, kanama miktarı ise çok veya az olabilir. İleriki yaşlarda rahim iç dokusunda kalınlaşma (endometrium hiperplazisi) oluşarak aşırı kanamalara yol açar.
Erken yumurtalık yetmezliği hem kısırlık hem adet düzensizliği yapar
Erken yaşlarda ortaya çıkan yumurtalık yetmezliği: 40 yaşından sonra yumurtalık yetmezliği her kadında başlar, bu normaldir. Bazı kadınlarda 40 yaşından önce hatta 20li yaşlarda, yumurtalığın zayıfladığı, küçüldüğü, fonksiyonlarını tam anlamı ile yerine getirmediği görülür. Bu durumda adet kanamaları düzensiz bir şekilde olabilir veya hiç görülmeyebilir. Genetik nedenlerle görülebileceği gibi, kemoterapi ve radyasyon terapisi sebebi ile de meydana gelebilir. Erken (40 yaşından önce) yumurtalık yetmezliğinin çoğu kez belirgin bir nedeni ortaya konamaz. O yüzden her yaşta adet düzensizliği olan kadının erken yumurtalık yetmezliğinin erken teşhis için jinekoloğa başvurması ve yumurtalık rezervi hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Yumurtalık rezervinin belirlenmesi hakkında yazımızı kısırlık syfamızdan inceleyebilirsiniz.
Adet Düzensizliğinin Diğer Nedenleri Nelerdir
- Aşırı kilo alma veya kilo kaybı,
- Aşırı egzersiz,
- Gebelik komplikasyonları (düşük veya dış gebelik),
- Doğum kontrolü için rahim içi araçların kullanımı,
- Tiroid bezinin yetersiz veya aşırı çalışması,
- Kontrol altına alınmamış diyabet,
- Kan sulandırıcı ilaçların kullanımı,
- Steroid yapıdaki ilaçların kullanımı,
- Antidepresan ilaçların kullanımı,
- Endometrial hiperplazi (rahim içi yatak dokusun kalınlaşması),
- Rahim kanseri,
- Rahim urları,
- Sistemik lupus gibi otoimmmün hastalıklar,
- Karaciğer sirozu,
Adet bittikten sonra, anormal veya düzensiz adet dönemi olarak kabul edilen durumlar nelerdir?
21 günden kısa veya 35 günden uzun aralıklarla yaşanan adet, 7 günden uzun süren adet dönemi, ağrı, kramp, kusmayla birlikte görülen adet, adet dönemleri dışında, cinsel ilişki sonrası, menopoz sonrası kanama olması jinekoloğa başvurulması gereken anormal durumlardır.
Adet düzensizliğini belirlemek için ne yapmak gerekir?
Adet döngüsünün, ne zaman başladığı ve bittiği, kanama miktarı, kullanılan ped veya tampon sayısını her kadın tarafından not alınmalıdır. Bu amaçla akıllı telefonlara regl döngüsü uygulamaları indirilerek kolayca takip yapılabilir. Adet dönemlerinin dışında veya cinsel ilişki sonrası kanamalar, adetle ilgili normal dışı durumlar ayrıca not edilmelidir. Böylece kanama düzensizliğinin geçmişe dönük karakteristiği kolayca hatırlanır ve teşhis kolaylaşır.
Tampon kullanmak sakıncalı mı?
Vajinal tampon kullanmanın sağlık açısından hiçbir sakıncası yoktur. Tamponun 2-3 saat ara ile değiştirilmesi gerekir. Her zaman ipi dışarıda bırakılarak vajina içinde tampon olduğu hatırlanmalıdır. Vajina içinde günlerce unutulan tampon ciddi enfeksiyon riski oluşturabilir.
Az adet görmek tehlikeli midir?
Adetler arası süre normal ise adet kanama miktarının normalden daha az olması her zaman sorun oluşturmaz. Doğum kontrol hapları ve progesteron hormonu tedavileri adet miktarında azalma yapar. Hormonlu rahim içi araçlar da (rahimde takılı olduğu sürece) adet miktarında azalma yapar. Bu durumlar haricinde adet miktarının azalması ile çok az karşılaşılır. Adet miktarı az olan kadınlar hamilelik istediklerinde 6 ay içinde hamile kalmadılarsa bir hekime muayene olmaları ve rahim yapışıklığı (sineşi) açısından değerlendirilmeleri gerekir.
Hiç adet görmemek tehlikeli bir durum olabilir
Adet düzesizliklerinin en ileri boyutu olan “amenore” ”hiç adet görememe” ciddi bir durumdur. Bir genç bir kızın, 14 ile 15 yaşına gelmiş ve hala adet görememiş olması durumunda, muhakkak en kısa zamanda bir kadın doğum uzmanına muayene olması ve bu durumun nedenlerinin araştırılması gerekir. Genç bir kızın hiç adet görmemiş olmasına ‘primer amenore’ adı verilir. Üreme organları olan yumurtalıkların, rahmin veya vajinanın doğumsal yokluğu söz konusu olabilir. Hipofiz bezinden yumurtalık uyarıcı hormonun hiç yapıladığı durumlar olabilir.
Hamilelik dönemi içerisinde kadın adet görmüyor, ergenlik öncesi ve menopoz, emzirme döneminde görülmüyor, bu dönemlere “Fizyolojik amenore” adı verilmektedir.